Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

algemene vragen over genealogisch onderzoek bij Tresoar
Plaats reactie
mhoekstein
Berichten: 9
Lid geworden op: vrijdag 23 dec 2011 12:13 pm

Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door mhoekstein » woensdag 27 jan 2021 8:32 pm

In het online-archief van het Historisch centrum Leeuwarden vind ik een vermelding van het beroep van een van mijn voorouders uit Leeuwarden als "Stads-keijselaar".
Nu komt de naam Keijselaar ook wel voor als achternaam. Ook heb ik wel een paar voorbeelden gevonden van een "keizelaar" als beroepsnaam, beide (niet toevallig?) uit Leeuwarden.

Is deze beroepsnaam wellicht een vroegere lokale naam voor steenhouwer? En waar kan ik daar iets over vinden?

vr.groet
Mark

Kiek
Berichten: 209
Lid geworden op: maandag 16 sep 2013 4:00 pm

Re: Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door Kiek » donderdag 28 jan 2021 2:14 pm

Via Delpher kom ik terecht bij heer Bommel.
Op een gegeven moment moet heer Bommel als aankomend kiezelaar in een steenhouwerij aan het werk.

https://www.delpher.nl/nl/kranten/view? ... 71&rowid=5

Zie in dit kader (heer Bommel) ook bladzijde 235 van
https://www.dbnl.org/tekst/_taa01419980 ... 801_01.pdf

Misschien heeft een kiezelaar de verantwoordelijkheid voor het begaanbaar houden van de wegen.

mhoekstein
Berichten: 9
Lid geworden op: vrijdag 23 dec 2011 12:13 pm

Re: Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door mhoekstein » donderdag 28 jan 2021 2:50 pm

in de aangehaalde tekst wordt het woord als een 'vondst' van een nieuw woord beschreven, ontsproten aan het creatieve brein van Toonder. Heel aardig. Maar het zegt m.i. niets over de betekenis die er in de 17e eeuw aan gegeven werd. Daar ben ik naar op zoek.

Kiek
Berichten: 209
Lid geworden op: maandag 16 sep 2013 4:00 pm

Re: Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door Kiek » donderdag 28 jan 2021 5:02 pm

Je richtinggever 'steenhouwer' heeft ermee te maken, Mark.
Daarom noemde ik het.
Een kiezel werd vroeger ook keisel genoemd en kesel. (Zie Etymologisch woordenboek, Van Dale)
Dus Toonder gebruikte het juiste woord.
Ik link het aan het wegonderhoud in de stad.

Met vriendelijke groet,
Kiek

J.H. van Veen
Berichten: 212
Lid geworden op: donderdag 11 aug 2011 3:56 pm
Locatie: Bolsward

Re: Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door J.H. van Veen » donderdag 28 jan 2021 9:19 pm

voordat er dubbel werk wordt gedaan
zie ook
https://www.stamboomforum.nl/subfora/31 ... een_beroep

Beroepsnamenboek vermeld
keysel-, var. kiezel-
kiezelgraver van kiezelgraverij
kiezelvoerder= iemand die kiezels vervoerd
Groet, Johan

Kiek
Berichten: 209
Lid geworden op: maandag 16 sep 2013 4:00 pm

Re: Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door Kiek » vrijdag 29 jan 2021 10:20 am

Dubbelop, wat een mop!
Ik had er lol in omdat Heer Bommel zomaar op Delpher verscheen!
En het woord kiezel met de nu bekende synoniemen staat dus simpel in het Etymologisch woordenboek Van Dale, uitgave 1989, bladzijde 397.

Prettige dag,
Kiek

mhoekstein
Berichten: 9
Lid geworden op: vrijdag 23 dec 2011 12:13 pm

Re: Stads-Keijselaar? Wat is dit voor een beroep?

Bericht door mhoekstein » donderdag 11 feb 2021 8:54 pm

Dhr. Faber van het Historisch Centrum Leeuwarden heeft me op weg geholpen, ik citeer met zijn toestemming:

Het stedelijk ambt stads-keizelaar heeft tot in de 19de eeuw bestaan. Deze was belast met het onderhoud van de toen nog voor het overgrote deel onverharde straten en wegen in de stad. Diens werkzaamheden zullen hoofdzakelijk hebben bestaan in het repareren en egaliseren van kuilen, gaten en karresporen in het wegdek met puin, schelpen en kiezelstenen. In 1837 werd  in de gemeenteraad het voorstel gedaan om het ambt af te schaffen en het onderhoud in het vervolg te verpachten. Hieraan is toentertijd geen gevolg gegeven, zodat de functie naar alle waarschijnlijkheid nog tot in de tweede helft van de 19de eeuw heeft bestaan, althans het voornemen tot afschaffing kom ik tot 1851 niet weer tegen. Zie:

http://periodieken.historischcentrumlee ... =relevance

Ik had verwacht in de (gedigitaliseerde) instructieboeken, net als voor andere stadsambten (b.v. turfdragers en -meters, lantaarnopstekers, et cetera) ook een instructie voor de Stads Keizelaar aan te treffen, doch dit is helaas niet zo. Meestal werden deze instructies door degenen die voor een ambt werden beëdigd ondertekend, maar in dit geval moet ik u een antwoord op de daadwerkelijke aard van de werkzaamheden, regels en verplichtingen, alsmede de aanstelling van Willem Hoekstein schuldig blijven. Zie voor de instructieboeken:

https://allefriezen.nl/zoeken/persons?s ... 2asc%22%7D

Resteert de mogelijkheid dat de aanstelling van een Stads-Keizelaar kan worden teruggevonden in de resolutieboeken van de Magistraat. Helaas zijn deze niet gedigitaliseerd en slechts incidenteel ontsloten, zodat deze alleen op onze studiezaal op microfiche kunnen worden bekeken.
 

De vermelding in Everwinus Wassenbergh, ‘Taalkundige bydragen tot den Frieschen tongval’, Franeker, 1806 van het woord "keizel" geeft de betekenissen "puin, steengruis, kiezel". Dit is dus hetgeen de keizelaar zich mee bezighield. Dit is dus iets anders dan het ambt van stads-steenhouwer die zich bezighield met stenen onderdelen van bouwwerken en ornamenten.

Plaats reactie