Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

algemene vragen over genealogisch onderzoek bij Tresoar
Plaats reactie
Gebruikersavatar
Ristcard
Berichten: 776
Lid geworden op: dinsdag 4 jul 2006 2:30 pm
Locatie: Hilversum
Contacteer:

Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door Ristcard » zondag 28 mar 2010 12:38 pm

Dag allen,

Ik ben bezig een transcriptie te maken van zogeheten konvooilijsten, dat zijn opsommingen van kapiteins en schepen die als groep op weg gingen. Het speelt in de periode 1712-1718 en het varen in konvooi was geen overbodige luxe, vanwege de 3e Noordse Oorlog om de macht over de Oostzee.

Nu kom ik in die lijst namen tegen die overduidelijk Fries zijn, zoals Albert Piebes. Hij was in 1713 een van de deelnemers aan het konvooi dat vanuit het noorden opzeilde naar Texel. Ik heb in de database van Tresoar een mogelijke kandidaat gevonden:
Leeuwarden, huwelijken 1705
Vermelding: Ondertrouw op 12 september 1705
Man : Albert Piebes afkomstig van Leeuwarden
Vrouw : Joukjen Jannes afkomstig van Leeuwarden
Opmerking : hij is smalschipper
maar om dat te kunnen duiden moet ik weten wat een smalschipper is. De beroependatabase geeft geen uitsluitsel. Iemand een idee?

Groeten van Richard
Laatst gewijzigd door Ristcard op zondag 28 mar 2010 1:52 pm, 1 keer totaal gewijzigd.

Gebruikersavatar
Tjerk Tigchelaar
Berichten: 566
Lid geworden op: vrijdag 2 dec 2005 3:29 pm
Locatie: Veenendaal
Contacteer:

Re: Wie was wie in de Koopvaardij

Bericht door Tjerk Tigchelaar » zondag 28 mar 2010 12:45 pm

Richard,

Even gegoogeld: http://www.obepostma.nl/Boerenwoorden.html#S

Groeten,
Tjerk

Gebruikersavatar
Ristcard
Berichten: 776
Lid geworden op: dinsdag 4 jul 2006 2:30 pm
Locatie: Hilversum
Contacteer:

Re: Wie was wie in de Koopvaardij

Bericht door Ristcard » zondag 28 mar 2010 12:52 pm

Dag Tjerk,

Dank voor de tip, maar wat wordt op die site bedoeld met "over niet al te verren afstand"? Is van Texel naar Noorwegen "niet al te ver" of toch wel? Ik verbaas me steeds weer over het doorzettingsvermogen van onze voorouders, door met een houten schip even naar bijvoorbeeld Dantzig of Koningsbergen te varen.

Groeten van Richard

Gebruikersavatar
embe
Berichten: 3207
Lid geworden op: dinsdag 11 jul 2006 9:37 am
Locatie: Huizen

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door embe » zondag 28 mar 2010 2:12 pm

Richard,
Ik heb de nodige smal- en/of smakschippers in mijn bestand. Dacht steeds dat ze hetzelfde schip hadden, maar volgens beroepsnamenboek, Glasbergen:
Smakschipper; een smak is een plompe, platboomde visschuit, aan de voor- en achtersteven even breed, met een dek
Smalschipper; een smalschip of smalschuit is een betrekkelijk smal vaartuig, in verhouding tot een wijd schip. Voor het lidmaatschap van sommige gilden, voor het gebruik kunnen maken van bepaalde sluizen en voor de belastingheffing was dit onderscheid van belang.
Groetjes,
margo

jacqueline
Berichten: 1777
Lid geworden op: maandag 21 jul 2008 11:08 pm
Locatie: 's-Hertogenbosch

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door jacqueline » zondag 28 mar 2010 7:46 pm

Hallo Richard en anderen,
Uit wat ik via internet heb opgestoken meen ik te mogen opmalen, dat een smalschipper geen zeeschipper is.
Eerst, van http://www.archive.org/stream/devrijefr ... g_djvu.txt
Dit Gild nu, dat men ook dat der Wytschippere noemde,
in tegenstelling van het gild der Smalschippers ^ waaronder
de schuiéC' en ligie vaarders begrepen waren,
Wat volgens mij betekent, dat smalschippers schuite- en liggervaarders kunnen zijn.
Ook hier onder één noemer http://www.archive.org/stream/amsterdam ... g_djvu.txt
eenige Schuitevaarders , Kaag* en Ligter- Schippers
Bij het zoeken naar kaagschepen kom ik terecht op : http://www.debinnenvaart.nl/binnenvaarttaal/, hier:
Smalschip: waarschijnlijk een verzamelnaam voor diverse scheepstypes, die, in de 17de eeuw, de vaarroute door de stad Gouda konden bevaren. De schepen waren niet langer dan 18,4 m en (met afgenomen zwaarden) niet breder dan 4,68 m. Wat groter was noemde men een Wijdschip. [S>Wijd- en smalschepen.]
Dan, w.b. de schuitevaarders, van
http://www.archive.org/stream/denederla ... k_djvu.txt
GESLACHTSNAMEN AAN DE SCHIPPEftY ONTLEEND. 307

die hun . stand en bedrijf aanduiden , vinden wy in de geslachts-
namen terug. Zie hier eenigen van die geslachtsnamen , die geene
verklaring eischen. In d' eerste plaats Zeeman , en dan Schipper
met het patronymikale Schippers. Verder het patronymikale Zee-
vaarders, met Schipman, Koffeman , Buisman en Buys-
man met Buismans (de schipper van eene haringts), Stuurman,
Schieman, Bootsman en Bootsgezel, Matroos en Schui-
tevoer d e r. Of de maagschapsnaam Kapitein, met K a p t e y n
en Capiteyn, van eenen zeeman of van eenen krijchsman, die
ja beiden dezen titel voeren , afkomstig zy , moet ik hier in
het midden laten. De geslachtsnamen De Eeeder, Loots en
Tonneboeyer zijn ook al aan het zeemansbedrijf ontleend. En
eveneens Kaper. De geslachtsnaam Schuiteboe r, of liever het
bedrijf waaraan deze naam ontleend is , formt als het ware eenen
overgang van den schipper tot den boer. In Friesland wordt de
man die binnenlands vracht vaart , gewoonlik met een klein vaartuich
turf uit de venen of zand uit -de wouden'' naar de steden voert,
en van daar stratendrek of andere meststof terug brengt naar
heiden en venen, skuteboer" genoemd. Dit woord vinden wy terug
in den geslachtsnaam Schuiteboer,inde friesche gouen inheemsen.
Ook de maagschapsnamen Veerman en DeVeirman behooren in
deze afdeeling. En naar myne meening is dit ook het geval met
den geslachtsnaam Schuttevaer. Immers meen ik dezen naam te
moeten houden voor eene verbastering van het oud-nederlandsche
woord Scutevarer, schuitevaarder , of, in het Friesch skutefarjer.
Dit woord komt herhaalde malen voor als toenaam van burgers
der stad Leeuwarden, in het begin der 16<le eeu. Immers vinden
wy in het Register van den Aanbreng van 1511, dl. I, onder de
leeuwarder burgery opgenoemd eenen Claes Scuteferger (bl.
4), Hilcke Scutefergier (bl. 5), Upke Scutefergier
(bl. 13), Jetthie Scutefergier (bl. 13), Herman Scute-
ferger (bl. 27), enz. In der daad merkweerdig is het dat de
geslachtsnaam Schuttevaer eigen is aan eenen man die zich
aan het hoofd stelde der binnenschippers of sclmitevaarders (skute-
farjers) , en met hen eene vereeniging stichtte tot heil der binnen-
scheepvaart , welke vereeniging ook zynen naam draagt.
en voor w.b. ligterschepen, van https://stadsarchief.amsterdam.nl/archi ... 47.nl.html
Ingekomen circulaire van Jan Goedkoop, namens de 'Ligterschippers', welke zich onderling verbonden hebben tot het 'ligten' der in het Nieuwe Diep binnenkomende zeeschepen. 1848 febr.
Ook hier http://books.google.nl/books?id=n8dCAAA ... rs&f=false
is sprake van het overladen van zeeschepen in ligterschepen

Alles, kortom, wijst erop dat Albert Piebes die in 1705 in Leeuwarden in ondertrouw gaat, in ieder geval ten tijde van die ondertrouw binnenschipper was.

groeten van Jacqueline

Gebruikersavatar
Ristcard
Berichten: 776
Lid geworden op: dinsdag 4 jul 2006 2:30 pm
Locatie: Hilversum
Contacteer:

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door Ristcard » zondag 28 mar 2010 8:24 pm

Dank, Jacqueline

En het kan natuurlijk zijn dat hij later is overgestapt naar de grote vaart (geen idee of dat toen zo heette of dat het een moderne term is).
In Engeland heb je ook van die heel smalle scheepjes, die bepaalde kanalen kunnen overvaren. In de lijsten kom ik ook mijn directe voorvader Pieter Velt tegen en van hem weet ik veel meer. En al speurend ben ik ook nog een voorouder van Margo tegengekomen. Fascinerend onderwerp, vind ik.

Groeten van Richard

jacqueline
Berichten: 1777
Lid geworden op: maandag 21 jul 2008 11:08 pm
Locatie: 's-Hertogenbosch

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door jacqueline » zondag 28 mar 2010 10:28 pm

Ja, van dat overstappen leek mij ook een mogelijkheid.
Overigens had ik ook nog naar Albert Piebes gekeken op de website van het HCL. Hij komt niet voor op de lijst De aangifte van voer- en vaartuigen in Leeuwarden, 1694, noch als lid van het Groot-Schippersgilde; had misschien iets meer duidelijkheid kunnen verschaffen of dit inderdaad de juiste persoon is!

Tenzij - hij dezelfde als deze kan zijn?
Leeuwarden, huwelijken 1681
Vermelding: Bevestiging huwelijk op 6 februari 1681
Man : Albert Beeuwis afkomstig van Leeuwarden
Vrouw : Waab Eenties afkomstig van Leeuwarden
Opmerking : hij is schippersgezel
Trouwregister Hervormde gemeente Leeuwarden 1671-1681
Inventarisnr.: DTB 980

Leeuwarden, huwelijken 1684
Vermelding: Bevestiging huwelijk op 6 januari 1684
Man : Albert Beeuwes afkomstig van Leeuwarden
Vrouw : Catharina Huiberts afkomstig van Leeuwarden
Opmerking : hij is schipper
Trouwregister Hervormde gemeente Leeuwarden 1681-1688
Inventarisnr.: DTB 981
http://www.gemeentearchief.nl/wagens/trans.htm#34
Op huijden den 1 Maij 1694 hebben de E: Heeren uijt den Achtbare Magistraat der steede Leuwarden een aenvangh gemaeckt vant opteeckenen der waagens en scheepen inde stadt als onder des selfs jurisdictie behoorende.”

3 34 Vliet n.z. Albert Beuwis 1 schuit 'om buijtenlandts te varen'
Met als toevoeging:
Nota: Twee bovengenoemden „seggen datse jarlix ijder 10 lb. lastgelt moeten betalen en daerom te sustineren datse van binnenlasten vrij behoorden te zijn, behalven noch de convoijgelden die haer te laste wert gelecht.”
http://www.gemeentearchief.nl/html/nl/7 ... ppersgilde
Naam:Albert Beuwis Herkomst:Wije (gron.) (*) Lid:13-12-1693 Gestorven: Baargeld: Begraven: Bron / pagina:GI-41 / 130 Opmerkingen:overl. tussen 1717 en 1724; 1684 x Catharina Huiberts
In welks geval de informatie over hem incompleet is, daar het huwelijk (neem ik aan) in 1705 met Jouke Jans niet wordt vermeld - en het huwelijk uit 1681 trouwens ook niet. En, hij afkomstig is uit Groningen!

Ik weet het niet, het zal wel erg vergezocht zijn, maar ik wilde het toch even melden!

groeten van Jacqueline

tjarda
Berichten: 258
Lid geworden op: dinsdag 9 feb 2010 6:05 pm

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door tjarda » maandag 29 mar 2010 9:03 am

Hallo Ristcard,

Via de collectie Beetstra te Tresoar is misschien nog iets te vinden.
Dit gaat over Friese schippers.
http://www.soundtoll.nl/collectiebeetstra.php

In dit register heb ik een voorvader kunnen vinden.
Voeren deze schippers zelfstandig of ook onder koopvaardij?

Tjarda

Gebruikersavatar
Ristcard
Berichten: 776
Lid geworden op: dinsdag 4 jul 2006 2:30 pm
Locatie: Hilversum
Contacteer:

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door Ristcard » maandag 29 mar 2010 7:09 pm

Dag Tjarda,

Ik zal dat dossier eens doorspitten. Of er rond 1715 al sprake was van "de koopvaardij" weet ik niet. De schippers dreven handel maar velen hadden wel kanonnen aan boord om zichzelf te beschermen tegen piraten en zo.
En het konvooi werd begeleid door 's Lants Scheepen, waaruit ik opmaak dat het oorlogsbodems van de Nederlanden waren. Het is moeilijk om een exacte reconstructie te maken van de situatie van zo'n 300 jaar geleden, maar ik blijf mijn best doen.
Groeten van Richard

ejdijkstra
Berichten: 16
Lid geworden op: donderdag 15 dec 2005 4:00 am
Locatie: Nieuw Zeeland

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door ejdijkstra » maandag 12 apr 2010 4:40 pm

Ristcard schreef:Dag allen,

Ik ben bezig een transcriptie te maken van zogeheten konvooilijsten, dat zijn opsommingen van kapiteins en schepen die als groep op weg gingen. Het speelt in de periode 1712-1718 en het varen in konvooi was geen overbodige luxe, vanwege de 3e Noordse Oorlog om de macht over de Oostzee.

Nu kom ik in die lijst namen tegen die overduidelijk Fries zijn, zoals Albert Piebes. Hij was in 1713 een van de deelnemers aan het konvooi dat vanuit het noorden opzeilde naar Texel. Ik heb in de database van Tresoar een mogelijke kandidaat gevonden:
Leeuwarden, huwelijken 1705
Vermelding: Ondertrouw op 12 september 1705
Man : Albert Piebes afkomstig van Leeuwarden
Vrouw : Joukjen Jannes afkomstig van Leeuwarden
Opmerking : hij is smalschipper
maar om dat te kunnen duiden moet ik weten wat een smalschipper is. De beroependatabase geeft geen uitsluitsel. Iemand een idee?

Groeten van Richard

ejdijkstra
Berichten: 16
Lid geworden op: donderdag 15 dec 2005 4:00 am
Locatie: Nieuw Zeeland

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door ejdijkstra » maandag 12 apr 2010 4:47 pm

Hallo Richard,

Jaren geleden heb ik deze zelfde vraag min of meer gesteld en kreeg toen het volgende antwoord:
Bij navraag bij het gemeente archief van Leeuwarden naar het beroep van "cleynschipper" werd van het Fries Scheepvaart Museum het volgende antwoord ontvangen:

" Sneek 26 juli 2002

Geachte Heer Dijkstra,

Via het Gemeentearchief Leeuwarden kregen wij uw vraag naar de betekenis van het woord
Kleinschipper. Er wordt onderscheid gemaakt tussen grootschippers en kleinschippers. Zelf wees
u ook al op dat verschil in verband met de gilden.
Kleinschippers zijn schippers die op de binnenwateren varen ( oftewel binnenschippers ).
Grootschippers waren actief op zee, het waren zeevarende kapiteins. Het beroep van Wybren
Jacobs Dijkstra in Lollum (1749-1826) kan dus worden aangeduid als binnenschipper. In die tijd
verliep het vervoer van goederen en personen in Friesland nog grotendeels over water. Vrijwel
alle steden en dorpen in Friesland waren via vaarwegen bereikbaar. Binnenschippers waren vaak
beurtschipper (geregelde dienst van het vervoer van goederen op een bepaalde route). Andere
binenschippers waren actief in het vervoer van bepaalde goederen, turf bijvoorbeeld. Aan de
term kleinschipper is dat echter niet af te leiden.
Een smalschipper is iemand die op een zogenaamd smalschip voer. Een smalschip is een 17de-
en 18de-eeuwse benaming voor een tjalkachtig binnenvaartuig met een maximum breedte van
4.87 meter, voldoende om de sluis bij Gouda te kunnen passeren. Deze doorvaart was een
beruchte flessenhals in de noord-zuid verkeer in Holland. Het is dus meer een Hollandse term,
die equivalent is aan de term kleinschipper, die in Friesland meer werd gebruikt.

Ik hoop zo antwoord te hebben gegeven op uw vraag.

Met vriendelijke groet,
w.g.
M.J.Seffinga
Fries Scheepvaart Museum "


Hieruit blijkt dat cleyn-en smalschipper hetzelfde was. Hoop je hiermee geholpen te hebben.
mvg. E J Dijkstra

Gebruikersavatar
Ristcard
Berichten: 776
Lid geworden op: dinsdag 4 jul 2006 2:30 pm
Locatie: Hilversum
Contacteer:

Re: Wie was wie in de Koopvaardij, 18e eeuw

Bericht door Ristcard » maandag 12 apr 2010 7:00 pm

Dank, EJ

Voor deze uitleg. De schipperstermen zijn in de loop van de tijd best wel veranderd. Zo werd er toen (18e eeuw) geen verschil gemaakt tussen "grote vaart" en "kustvaart". Hetzelfde schip voer met evenveel gemak (bravoure?) naar Straat Davids om walvissen te vangen als naar de Oostzee om graan of hout te kopen.
Alleen de schippers naar de West (Suriname en omstreken) en de Oost (Indonesië) waren vrijwel op die routes vastgepind. Hooguit met een omweg naar een haven als Cowes op het eiland Wight om reparaties te laten uitvoeren. Alles bij elkaar is het een schitterende materie, vooral omdat je heel veel verschillende bronnen kunt (cq moet) raadplegen.

Groeten van Richard

Plaats reactie